Miloš (Milan) Bilbija – sveštenik

Miloš (Milan) Bilbija – sveštenik, rođen u selu Ugarci nadomak Bosanskog Grahova 2. novembra 1870 god. Trgovačku školu završio u Sarajevu, a Bogosloviju upisuje 1890. god u Reljevu i uspešno je završava 1893. godine. Bio je sin slavnog i poznatog sveštenika Grahovske parohije Ilije Bilbije (1835-1908) jednog od vođa ustanka bosansko–hercegovačke bune 1875. godine. Prota Ilija se među prvima priključio ustanku u Hercegovini i bio je blizak saradnik Golubu Babiću kao i jedan od potpisnika Proglasa o ujedinjenju BiH sa Srbijom iz 1876.godine. Isticao se hrabrošću i istrajnošću u težnjama za oslobođenjem Srpskog naroda.
Prota Milan je još kao učenik Bogoslovije uveliko imao jasan stav po pitanju vere u Hrista i sazrevajući u „Pravog Hrišćanina„ nastavljao putem svojih predaka. Njegova ličnost je zračila ogromnom ljubavlju prema Hristu Bogu i crkvi Njegovoj. Još kao mlad učenik reljevske Bogoslovije isticao se visokoumnošću i predanošću budućem svešteničkom radu. Po završetku Bogoslovije stupio je u bračnu zajednicu sa Milkom Vojvodić i ubrzo je rukopoložen u čin đakona 16. novembra 1893. godine u Sarajevu, a potom na Saboru Svetog Arhangela Mihaila 21. novembra 1893. godine u čin sveštenika i imenovan za pomoćnika Grahovskom proti svome ocu svešteniku Iliji Bilbiji. 1894. godine premešten je sa dotadašnje službe pomoćnika pri parohiji grahovskoj u parohiju u Grkovcima – Crnom Lugu gde je službovao kao samostalni parohijski sveštenik. Narod se oduvek okupljao oko svog sveštenika i oko hrama u Crnom Lugu pogotovo za Svetog Iliju gde je saborovao. Otac Milan Bilbija je započeo gradnju hrama posvećenog svetom proroku Iliji u Crnom Lugu koji je građen od 1910. do 1926. godine na mestu starog drvenog hrama iz 1855. god. Gradnja je prekinuta izbijanjem prvog svetskog rata, a i činjenicom da je Gavrilo Princip 28.juna 1914. god izvršio atentat na austro-ugarskog prestolonaslednika Franju Ferdinanda, koji je u mnogome uticao na istorijska zbivanja, a pogotovo na istoriju srpskog naroda ovog kraja. Gavrilo Princip je rođen 26. jula 1894. godine po Gregorijanskom kalendaru na Sabor Svetog arhangela Gavrila (po kome je dobio ime) i tačan datum njegovog rođenja je zapisan u crkvenim knjigama. Sveštenici su uredno vodili datume rođenja u “Domovnik” jer su oni bili ti koji su “znamenovali” dete tj. bili su veliki posrednici u davanju imena novorođenom. Odmah po rođenju malog Gavrila Principa, otac Petar je otišao po protu Iliju Bilbiju kako bi znamenovao novorođenče, a nakon sedam dana u njegovom odsustvu krštenje je izvršio njegov sin mladi sveštenik Milan Bilbija. Ove nepobitne istorijske činjenice su vrlo važne jer da nije bilo njih Okružni sud u Sarajevu bi osudio Gavrila Principa na smrtnu kaznu jer je po zakonima austrougarskog režima smrtna presuda mogla je biti izvršena samo ako je izvršioc bio punoletan tj. ako je imao navršenih 20 godina. Istina je bila da Gavrilo nije bio punoletan jer je imao na dan izvršenja atentata 19 godina. Oko ove teme vodila se višednevna bitka u sudu koji je morao na kraju da dodeli Gavrilu Principu najveću kaznu za maloletnike u trajanju od dvadeset godina teškog zatvora u Terezinu, a ne smrtnu kaznu. 
Odluci suda u Sarajevu prethodilo je zatočeništvo i mučenje sveštenika Milana Bilbije kojeg su odmah po atentatu zatvorili u mesni zatvor u Livnu. Nad njim je u zatvoru izvršena strahovita tortura od strane austro-ugarske žandarmerije kako bi priznao da pravi datum Gavrilovog rođenja nije bio 26. jul već 26. jun dakle mesec dana ranije. O stradanju prote Milana posvedočio je iguman manastira Mileševe Aleksije Nenadić (rodom iz Grkovaca) koji je u to vreme bio njegov crkvenjak i pomoćnik. On ga je i dopratio u Livno gde je bio mučen od strane “Šuckora” pripadnika austro-ugarske vojne milicije čiji su zločini ostali zapamćeni zahvaljujući Igumanu Aleksiji. On je potvrdio činjenicu da su ocu Milanu izmedju ostalog palili bradu i kosu, te su se izrugivali sa njim tako što su ga jahali i udarali vrećama peska da ne bi ostajali tragovi mučenja, ali su mu na taj način izazvali unutrašnje krvarenje i skoro odbili bubrege. Sve su to činili kako bi on izmenio datum rođenja Gavrila Principa, ali otac Milan nije ni u jednom momentu dovodio u sumnju verodostojnost Domovnika tj.crkvenih knjiga niti je popuštao pa makar i za to platio sopstvenom glavom. Nakon dva dana mučenja polumrtvog i izmučenog poslali su ga kući. Od ovih posledica nikada se nije oporavio i nakon dve godine teške muke, tačnije 28. jula 1916. upokojio se sveštenomučenik Milan (Miloš) Bilbija. Sahranjen je 30. jula iste godine na crnoluškom groblju da bi blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Episkopa bihaćko-petrovačkog g.Sergija nakon pune 102 godine izvršeno obretenje Moštiju sveštenomučenika Milana Bilbije dana 15. oktobra 2018. prenesene u hram svetih Apostola Petra i Pavla u Bosanskom Grahovu gde su bile položene i dostupne vernom narodu na poklonjenje i celivanje.